Την τελευταία Κυριακή του Νοέμβρη στις 26/11/2023, ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου πραγματοποίησε μια όμορφη κι εύκολη πεζοπορία στα κεντρικά του Νομού Ηρακλείου με αφετηρία το χωριό Χουδέτσι και κατάληξη το οινοποιείο «Λυραράκη». Προσπάθησε, αλλά δεν τα κατάφερε, να μας τα χαλάσει ο καιρός κι ο δυνατός άνεμος που φυσούσε: πιστοί στο ραντεβού μια ομάδα περίπου 30 ατόμων περισυλλέχτηκε κατά τη διαδρομή μας απ’ το λεωφορείο.
Λίγο πριν τις 10.00 ξεκινάμε την πεζοπορία μας. Κοιτάζω το χωριό γύρω μου κι εντυπωσιάζομαι: φαίνεται πολύ μεγάλο και γεμάτο ζωή και, σε αντίθεση με πολλά δικά μας χωριά στ’ ανατολικά, όλα τα σπίτια μοιάζουν προσεγμένα και κατοικημένα. Όπως όλοι, έχω ακούσει το μέρος από τη δράση του γνωστού μουσικού και μελετητή της παραδοσιακής κρητικής μουσικής, Ross Daily. Έχει πάνω από 800 κατοίκους κι ανήκει στον Δήμο Αρχανών. Απέχει μόλις 25 χιλιόμετρα απ’ το Ηράκλειο.
Προχωράμε, ώσπου βρίσκουμε την είσοδο στο φαράγγι της Σπηλιώτισσας. Αμέσως από τα πρώτα μέτρα βυθιζόμαστε σε μια καταπράσινη όαση από πλατάνια και καρυδιές, με το ρυάκι δίπλα μας να κελαρύζει –πόσο μας έχει λείψει αυτή η αίσθηση φέτος-, πατώντας τα ξερά φύλλα, που μας θυμίζουν ότι το φθινόπωρο μας αφήνει σιγά-σιγά και συναντώντας ερείπια εγκαταλελειμμένων μύλων και γραφικά γεφύρια. Μετά από λίγο φτάνουμε στο ομώνυμο Μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας, μετόχι του Σινά, όπως μας ενημερώνει σχετική πινακίδα στην είσοδο. Εκτός από το ότι είναι πνιγμένη στο πράσινο η συγκεκριμένη Μονή είναι γενικά πολύ όμορφη κι ενδιαφέρουσα. Ο κυρίως ναός είναι χωσμένος μέσα σε σπηλιά, όπως λέει και το όνομά του, και προκαλεί δέος. Ενδιαφέρουσα είναι η ξενάγηση της μοναδικής καλόγριας, Φιλοθέης, που διαμένει εδώ μαζί με τη γερόντισσα Ηγουμένη, κι εντυπωσιακή η πληροφορία ότι εκτός από τις ζημιές –εμφανείς στο κτίριο- ο σεισμός του 2021 στο Αρκαλοχώρι είχε και μια παράπλευρη ωφέλεια: αποκάλυψε παλιότερες τοιχογραφίες, που επικαλύπτουν η μια την άλλη, κι αποδεικνύουν ότι η Μονή είναι πολύ προγενέστερη απ’ ότι πιστευόταν ως σήμερα ως και 500 χρόνια πριν, στην βυζαντινή εποχή. «Ήταν θέλημα Θεού, μας λέει, για να ανακαλυφθεί η ιστορία της Μονής και να γίνει πάλι γνωστό το όνομά της», καθώς από τότε και η επισκεψιμότητά της έχει ανέβει και αρκετές είναι οι δωρεές για την αναστήλωση της.
Εντυπωσιασμένοι απ’ αυτήν την ιστορία συνεχίζουμε την πορεία μας ως το χωριό του Αγίου Βασιλείου, απ’ όπου θα πάρουμε ανηφορικό δρόμο. Χαιρετάμε παρέα χωρικών, που ραβδίζουν κι ανταλλάσσουμε δυο κουβέντες για την κακοχρονιά στο λάδι φέτος και τον μόχθο του λιομαζώματος. Εκείνη πάντως που εντυπωσιάστηκε πολύ κι έμεινε λίγο παραπάνω ήταν η νεαρή αμερικανίδα φίλη μας, η Ιζαμπέλ, που ήθελε πολύ να δει και να μάθει πως μαζεύονται οι ελιές. Δεν της χαλάσαμε το χατίρι, εξάλλου μας πρόλαβε λίγο παραπάνω στο πραγματικά πολύ όμορφο, γραφικό, μοναχικό εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, Πέτρου και Παύλου, άσχημα τραυματισμένο κι αυτό από τον πρόσφατο σεισμό, όσο κι απ’ τη χρόνια εγκατάλειψη! Ο ναός είναι δίκλιτος και χρονολογείται τουλάχιστον στον 16ο αιώνα, όπως μαρτυρεί επιγραφή του με το οικόσημο της ενετικής οικογένειας των Κορνάρων.
Συνεχίζουμε έπειτα την πορεία μας προς το φρούριο των Θόλων, που μας περιμένει μυστηριώδες πάνω στην κορφή του λόφου. Χρονολογείται στην ύστερη εποχή της Ενετοκρατίας, αν και εικάζεται να έχει χτιστεί στη θέση παλιότερου βυζαντινού οχυρού, ενώ το χρησιμοποίησαν κι οι Τούρκοι σαν Κουλέ για την επίβλεψη της περιοχής εξαιτίας της θέσης του. Μεγάλο δεν είναι, μερικοί λένε ότι πρόκειται απλά για μια οχυρωμένη εξοχική ενετική βίλα. Ό,τι κι αν ήταν, η περιέργεια μας να το δούμε είναι μεγάλη. Δυστυχώς απογοητευόμαστε κι εδώ τόσο για την εγκατάλειψη του αξιόλογου αυτού μνημείου όσο και για τη χρήση του ως βοσκοτόπι. Ανατριχιαστική επίσης η ‘παλούκωση’ των αποκομμένων κεφαλιών αιγοπροβάτων, δίπλα στο αίμα της σφαγής στα ριζά του λόφου! Μεσαίωνας! Το ίδιο το κάστρο είναι μικρό, κτυπημένο κι αυτό απ’ το σεισμό, διατηρεί όμως ακόμα στοιχεία της αρχοντιάς του και την καταπληκτική θέα γύρω στα χωριά και την κοιλάδα. Κατηφορίζουμε προς το χωριό Αλάγνι συζητώντας για το τι πρέπει να γίνει με τα απομεινάρια του παρελθόντος μας, για το οποίο όλοι καμαρώνουμε, αλλά ποτέ δεν δείχνουμε κάποια ευαισθησία για την προστασία τους. Το πολύ-πολύ να γκρινιάξουμε για την Πολιτεία, αποδιώχνοντας την ατομική μας ευθύνη.
Από το όμορφα αναπαλαιωμένο Αλάγνι καλύπτουμε το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής ως το ‘Κτήμα Λυραράκη’. Μετά από μια σύντομη ξενάγηση στο κτήμα, που είναι οικογενειακή επιχείρηση από το 1966, -απ’ την οποία μου έκανε εντύπωση ο βιολογικός προσδιορισμός της, η προσπάθεια κυκλικής οικονομίας και συνεργασίας με τους ντόπιους, όσο και η καλλιέργεια παλιών ντόπιων ποικιλιών, που τείνουν να εξαφανιστούν-, ήρθε η στιγμή, που ο κουρασμένος πεζοπόρος περιμένει: καθόμαστε με τα σκονισμένα ρούχα και τις αρβύλες γύρω από τα επίσημα τραπέζια με τα κολονάτα ποτήρια κι αφηνόμαστε να σερβιριστούμε και να δοκιμάσουμε τα παραγόμενα κρασιά με ύφος ειδημόνων και σύντομα, αφού ως γνωστόν «οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου», γινόμαστε όλοι ….βασιλιάδες. Και σαν επιβράβευση ένα λαμπερό ουράνιο τόξο εμφανίζεται στον ορίζοντα και μας ακολουθεί σε όλη τη διαδρομή ώσπου να πέσει το βράδυ και να βγει κι η Πανσέληνος.
Ήταν μια πολύ όμορφη και παρεΐστικη μέρα κι ευχαριστούμε τους δύο αρχηγούς μας: τον Γιάννη Ψαλλιδάκη για την πεζοπορία και τον Παναγιώτη Ευδαίμων για την οργάνωση. Συνολικά περπατήσαμε 12 χιλιόμετρα σε περίπου 4 ώρες με τις στάσεις, όπου κάψαμε αρκετές θερμίδες, αλλά πήραμε διπλάσιες σε κρασί, τυριά κι αλλαντικά.
Αλλά δεν μας πειράζει, γιατί εκείνο που μένει στο τέλος είναι η καλή παρέα!
*ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ την φίλη μας, Ελένη Βασιλάκη, πεζοπόρο και κάτοικο της περιοχής, που μας έστειλε ενδιαφέροντα άρθρα από το blog της: www.e-storieskritis.gr
ΒΙΝΤΕΟ της πεζοπορίας (από Γιάννη Πάγκαλο: Χουδέτσι-Κτήμα Λυραράκη
